در این مقاله:

• متوسط کارکرد خودرو
• دستکاری در کارکرد خودرو، جدال جیب و وجدان
• بررسی روش‌های کم کردن کارکرد خودرو
• چرا در بعضی خودروها می‌توان با دیاگ کارکرد واقعی را مشخص کرد؟
• بازار فروشندگان تقلب
• چند توصیه مهم

---

آخرین ویرایش: 11 بهمن 1400

خرید خودروی کارکرده چالش های زیادی به همراه دارد. یکی از مواردی که همواره ذهن خریدار را به خود مشغول می کند این است که آیا ‏عددی که کیلومترشمار خودرو نشان می دهد همان کارکرد واقعی خودرو است یا به جهت کم کارکرد نشان دادن خودرو، فروش بهتر و قیمت ‏بالاتر، توسط مالک یا مالکان قبلی کمتر شده است. به این عمل در اصطلاح «دستکاری در کارکرد»، «کم کردن کیلومتر» یا «کلاکینگ» گفته ‏می شود. در همین ابتدای صحبت باید با تأسف بگوییم که تا زمان نگارش این مطلب، در کشور ما و بسیاری از کشورهای دیگر این اتفاق رخ می ‏دهد. ‏

 

متوسط کارکرد خودرو

بیان یک عدد قطعی در مورد پیمایش یک خودرو در طول یک سال، حکم درستی نیست. اما به طور معمول بیشتر خودروها با محدوده کارکرد ‏مشخصی ارزش گذاری می شوند و استفاده خارج از آن، بر قیمت یک اتومبیل کارکرده تأثیرگذار است. بر اساس انتظاری که از کاربرد یک ‏خودرو داریم، می توان چنین نتیجه گرفت که یک خودروی سدان شهری، کارکردی بین 10 تا 15 هزار کیلومتر در یک سال داشته باشد. این ‏عدد برای یک خودروی لوکس اغلب 5 تا 10 و برای یک خودروی شاسی بلند که در مسافرت های بین شهری نیز استفاده می شود، بین 15 تا 20 ‏است. برای خودروهای مخصوص حمل بار، کارکرد موضوع خیلی مهمی نیست و سالم بودن شاسی و استحکام آن حرف اول را می زند.‏

 

دستکاری در کارکرد خودرو، جدال جیب و وجدان

لازم به ذکر است که مطابق قوانین کشور، این اقدام مصداق عمل مجرمانه است و در قانون برای فردی که دست به این اقدام می زند، ‏مجازات معین شده است. اگر از مسأله قانونی قضیه هم بگذریم، ارتکاب چنین عملی از نظر اخلاقی بسیار ناپسند است و به طور مستقیم می ‏تواند باعث آسیب به جان مصرف کنندگان بعدی و وارد شدن خسارت های جبران ناپذیر شود، زیرا هر خودرویی مطابق دستورالعمل کارخانه ‏سازنده باید در کارکردهای معینی به نمایندگی مجاز مراجعه کرده و سرویس های دوره ای را دریافت کند. حال اگر فروشنده ای کیلومتر ‏ماشین را کم کند، خریدار بعدی از کارکرد واقعی خودرو مطلع نمی شود و ممکن است یکی از این سرویس ها را از دست بدهد و حداقل ضرر ‏وی این است که هزینه های استهلاکی اضافی به وی تحمیل خواهد شد. به عنوان مثال در خودروهای ساخت داخل و خودروهایی که از سیستم تایم تسمه ای ‏‎(Timing Belt)‎‏ بهره می برند، همواره توصیه ما این است که بلافاصله پس از خرید خودرو، تسمه تایم تعویض شود زیرا پس از پیمودن ‏پیمایش مشخصی، این قطعه حساس عمر مفید خود را از دست داده و در صورتی که حین حرکت پاره شود، آسیب های جدی به موتور خودرو ‏وارد می کند. این وضعیت بیشتر در مورد خودروهایی که بیش از سه سال عمر دارند مشهود است. ‏

با بررسی داده های آماری، حدود 55 درصد از خودروهایی که تا به حال توسط تیم اُتولِ تو در محل مشتری بازدید شده است، ‏مشکل کاهش کیلومتر را داشته اند. ‏

چالش بعدی این است که باگذشت زمان و افزایش دقت کارشناسان خرید خودرو، افراد سودجو نیز دست به ابتکارات جدیدی زده¬اند تا ‏تشخیص دستکاری کیلومتر مشکل شود. در واقع همانند پلیسی که تلاش می کند تا از ابزارهای پیشرفته تر استفاده کرده و تلاش خود را ‏بیشتر کند، فرد خلافکار نیز بیشتر تلاش می کند تا در مخفیگاه بهتری پنهان شده یا چهره خود را تغییر دهد. در اینجا ضروری است با کمال ‏تأسف چنین بیان کنیم که در رسانه هایی که آگهی نیازمندی ها را منتشر می کنند، موارد بسیاری مشاهده شده که این افراد سودجو با خیالی ‏راحت برای کار مجرمانه خود تبلیغات وسیعی هم انجام می دهند و حتی برای عدم تشخیص کلاکینگ، ضمانت هم ارائه می دهند! ‏

در ادامه این مقاله روش های دستکاری کیلومتر توسط افراد سودجو و روش هایی که برای کشف تقلب به کمک یک کارشناس خودرو می آیند ‏را بررسی خواهیم کرد. ‏

 

بررسی روش‌های کم کردن کارکرد خودرو

در گذشته کیلومتر شمار خودروها عدد کارکرد را با انتقال چرخش شفت خروجی گیربکس به چند چرخ دنده با ضرایب چرخش بالا محاسبه ‏کرده و آن را به صورت مکانیکی نمایش می دادند. اما در خودروهای جدید، کارکرد به صورت دیجیتالی ثبت و نمایش داده می شود. در هر دو ‏نوع سیستم موجود، مبنای محاسبه کارکرد، گردش چرخ است اما کم کردن کیلومتر در هر کدام از این نوع کیلومترشمار ها به چه روشی ‏انجام می شود؟

 

کیلومترشمار مکانیکی

کاهش عدد کارکرد در یک سیستم مکانیکی ساده است. روش کار به این صورت است که پشت آمپر باز شده و با چرخش معکوس چرخ‌دنده‌ها، کارکرد به عدد دلخواه کاهش می‌یابد. درست مانند زمانی که خودرو دنده عقب حرکت می‌کند.‏

 

کیلومترشمار دیجیتالی چگونه کار می کند؟

اساس کار این نوع کیلومتر شمارها ارسال پالس های مغناطیسی از چرخ به واحدهای ‏ECU‏ (کامپیوتر ماشین)، به کارکرد خودرو افزوده می‌‏شود. کارکرد یک ماشین در دو بخش اصلی ثبت شده و قابل مشاهده است. ‏

اولین و در دسترس ترین گزینه، پشت آمپر است که به طور واضح عدد کارکرد را نمایش می دهد. این کیلومترشمار دیجیتالی، از یک صفحه ‏الکترونیکی تشکیل شده که تعدادی «تَراشه» (مدار مجتمع یا آی‌سی) بر روی آن نصب شده است که وظیفه تحلیل داده و ثبت و نگهداری آن را ‏دارد. بر روی این تراشه ها، کامپیوتری کوچک ‏‎(CPU)‎‏ به نام میکروکنترلر ‏‎(MCU)‎‏ قرار دارد که به همراه خود حافظه و تجهیزات جانبی ‏ورودی و خروجی داده را نیز دارد. عدد کارکرد واقعی خودرو پس از تحلیل توسط میکروکنترلر، در حافظه آن و یا در یک تراشه از جنس ‏حافظه غیر فرار به نام ایپرام ‏‎(EEPROM)‎‏ ثبت و نگهداری می شود. در نتیجه کافی است با دستکاری تراشه موجود بر روی صفحه ‏الکترونیکی پشت آمپر، عدد کیلومترشمار را کاهش داد. ‏

دومین محل ذخیره عدد کارکرد، تراشه ثبت داده کارکرد در کامپیوتر مرکزی ‏‎(ECU)‎‏ اتومبیل است. در این جا نیز بسته به طراحی ‏ECU، ‏واحد ‏MCU‏ یا ‏EEPROM‏ یا تراشه دیگری برای این منظور تعبیه شده است. ‏

تکنولوژی ثبت کارکرد در صفحه الکترونیکی پشت آمپر و کامپیوتر مرکزی خودرو، در اغلب خودروهای موجود در بازار یافت می‌پشود، اما در ‏خودروهایی با تکنولوژی پیشرفته تر که ‏ECU‏ در سایر امکانات و قسمت های مختلف نیز تعبیه شده است، امکان ثبت عدد کارکرد وجود ‏دارد. به عنوان مثال تراشه های حافظه دار در کامپیوتر مرکزی گیربکس، یکی از متداول ترین مکان های ثبت کارکرد است. از دیگر مکان‌های ‏ثبت این داده، می توان به آی سی (تراشه) کامپیوتر مرکزی سیستم ترمز ‏ABS‏ و تمام مکانیسم‌هایی که به نوعی با سیستم‌های متحرک خودرو ‏درگیر بوده و قابلیت ثبت داده در ‏ECU‏ مربوط به خود را دارند اشاره کرد. به عنوان مثال در خودروهای مرسدس‌بنز یا بی‌ام‌و مدل بالا، ‏قسمت های مختلفی از سیستم ثبت داده توسط کامپیوتر مرکزی مربوط به خود بهره می‌برند که به طور معمول، آی سی مربوط به ثبت داده ‏کارکرد را نیز در  خود جای داده اند. تعداد این مکان‌ها ممکن است به منظور ایجاد اختلال در عمل کم کردن کیلومتر، به صورت عمدی تا ده ‏مورد نیز افزایش یابد.‏

 

روش تغییر کارکرد در کیلومترشمار دیجیتالی

اولین اقدام برای این منظور، باز کردن کیلومترشمار است. سپس آی‌سی مربوط به ثبت داده عدد کارکرد را از روی صفحه الکترونیکی ‏برداشته و آن را به دستگاه دیگری متصل می‌کنند و یا یک اتصال جدید به منظور دستکاری به آن اضافه می‌کنند که در هر صورت اتصال این ‏قطعه یعنی تراشه ایپرام، به دستگاهی به نام پروگرمر ‏‎(The EPROM programmer)‎‏ برقرار می‌شود. این دستگاه قابلیت انتقال کد جدید ‏حاوی عدد دلخواه به تراشه نشان دهنده عدد کارکرد را دارد. ‏

 

چرا در بعضی خودروها می توان با دیاگ کارکرد واقعی را مشخص کرد؟

این امکان به نحوه اتصال و کارکرد تراشه صفحه الکترونیکی پشت آمپر (ایپرام) و تراشه کامپیوتر مرکزی خودرو بستگی دارد. در بعضی از ‏خودروها به محض تغییر کد تراشه کیلومترشمار توسط دستگاه پروگرمر، کد ثبت شده در ‏ECU‏ نیز تغییر می‌کند، در نتیجه دستگاه دیاگ با ‏خواندن کدهای موجود در ‏ECU‏ مقدار جدید را نشان داده و فریب می‌خورد. اما در نوع دوم، باید عمل برنامه‌ریزی روی تراشه علاوه بر آی‌سی ‏کیلومترشمار، بر روی آی‌سی کامپیوتر مرکزی نیز انجام شود. این جا است که اگر فرد متقلب این مطلب را نداند و یا از روی بی‌احتیاطی این ‏عمل را انجام ندهد، دستگاه دیاگ با شناسایی اختلاف عدد ثبت شده در کامپیوتر ماشین و عدد نمایش داده شده در کیلومترشمار واقع در ‏پشت آمپر، قادر به کشف عمل کلاکینگ است که البته امروزه به دلیل افزایش دقت کار کارشناسی خودرو، افراد متقلب نیز این مطلب را ‏به خوبی می‌دانند و عمل ثبت کد جدید را بر روی تراشه های تمام پردازشگرهای خودرو انجام می‌دهند، در نتیجه با احتمال زیاد نزدیک به ‏یقین می‌توان چنین بیان کرد که در موضوع کارشناسی خودروی کارکرده در محل مشتری، تست دیاگ توانایی تشخیص دستکاری در کارکرد ‏خودرو را ندارد.‏

تست دیاگ روش مطمئنی برای تشخیص کم کردن عدد کیلومتر ماشین نیست، زیرا می‌توان با کمک دستگاه‌ها و نرم ‏افزارهای خاص، عدد ثبت شده در کامپیوتر ماشین را به راحتی تغییر داد. تشخیص دستکاری کیلومتر با استفاده از تجربه ‏یک کارشناس ماهر و بررسی نشانه‌های ظاهری، نتیجه بهتری دارد.‏

تشخیص کاهش عدد کیلومتر توسط دستگاه دیاگ، در گذشته خوراک تبلیغات فراوان برای کارشناسان خودرو بوده است اما هم اکنون یک ‏کارشناس خودرو بیشتر باید به دانش و تجربه خود در تشخیص کم شدن کارکرد اتکا کند. البته این نکته ناگفته نماند که رأی کارشناسی ‏خودرو تنها ارائه نظر بر اساس تجربه است و نمی‌توان به یقین در این باره حکم صادر کرد. ‏

 

بازار فروشندگان تقلب

فروشنده متقلب تا چندی پیش برای کم کار جلوه دادن یک اتومبیل دست‌دوم، چاره‌ای جز پرس و جو در بین دوستان و مراجعه به بعضی از ‏مراکز تعمیرگاهی یا تنظیم موتور نداشت و دسترسی به فردی که سیستم کیلومترشمار و نحوه کاهش عدد آن را بداند به نحوی که قابل ‏تشخیص نباشد، به راحتی میسر نبود. اما با تأسف فراوان در حال حاضر برخی از شرکت‌های طراحی دستگاه‌های تعمیرگاهی، ابزارهایی برای ‏این منظور طراحی و به بازار می فرستند که به راحتی به کامپیوتر ماشین یا پشت آمپر متصل شده و با فشردن چند دکمه، عدد کارکرد ‏خودرو کاهش می‌یابد. حتی برخی از این دستگاه‌ها امکان تغییر عدد ثبت شده کارکرد در انواع تراشه‌ها در نقاط مختلف خودروهای گران‌‏قیمت که در بالا به آن اشاره شد را نیز دارند و اغلب شبیه به دستگاه دیاگ هستند. البته این ابزارها با عنوان دستگاه کم کردن کارکرد ‏عرضه نمی‌شوند بلکه با عناوین جعلی مانند «تنظیم کیلومتر خودرو» یا «اصلاح کیلومتر خودرو» می‌توان آگهی فروش آن‌ها را در فضاهای ‏مجازی یافت تا از مسئولیت حقوقی مباشرت در یک فعل مجرمانه، شانه خالی کنند. ‏

 

چند توصیه مهم

1. تست دیاگ روش مطمئنی برای تشخیص کم کردن عدد کیلومتر ماشین نیست، زیرا می‌توان با کمک دستگاه‌ها و نرم افزارهای خاص، عدد ثبت شده در ‏کامپیوتر ماشین را به راحتی تغییر داد. تشخیص دستکاری کیلومتر با استفاده از تجربه یک کارشناس ماهر و بررسی نشانه‌های ظاهری، نتیجه بهتری ‏دارد.‏‎ ‎

2. همیشه کارکرد کمتر نشانه سلامت خودرو نیست. موارد بسیاری دیده شده که خودرویی با کارکرد بالا بیشتر در جاده های خارج شهر ‏رانده شده و با رانندگی ایمن و نگهداری اصولی، بسیار سالم مانده و از طرف دیگر خودرویی با کارکرد کمتر از 50 هزار کیلومتر دیده ‏می شود که به دلیل رانندگی بد و عدم رسیدگی به موقع، نیاز به تعمیر اساسی پیدا کرده است.‏

3. تشخیص کم کردن عدد کیلومترشمار (کلاکینگ) توسط فروشندگان متقلب، به میزانی انجام می شود که در قیمت خودرو تأثیر داشته ‏باشد. در نتیجه اغلب عوارض ناشی از استهلاک بر روی اجزای خودرو باقی می‌مانند که مانند سرنخی برای کشف کلاکینگ، به کمک ‏کارشناس می‌آیند. مهم‌ترین این نشانه‌ها در داخل کابین به این شرح هستند: صندلی راننده (به این دلیل که بیشتر از بقیه صندلی ها ‏استفاده می‌شود)، فرمان، دسته دنده، ترمز دستی یا ترمزی که توسط پا کشیده می شود، لاستیک روی پدال‌ها، دسته راهنما، کنسول ‏وسط (مابین صندلی‌های جلو)، دستگیره در راننده و چند نشانه دیگر که البته تشخیص آن‌ها نیاز به تجربه و علم به کیفیت مواد استفاده ‏شده در هر خودرو دارد. به عنوان مثال فرمان در خودروهای تولید کشور کُره جنوبی، به تقریب بعد از کارکرد 60 هزار کیلومتر به ‏تدریج شروع به فرسایش و رنگ‌پریدگی پیدا می‌کنند. پس اگر فرمان یک خودروی کره‌ای به وضعیت پوسته شدن رسیده (فرسایش ‏بسیار زیاد) ولی کیلومتر آن عدد 40 هزار را نشان می‌دهد، می‌توان چنین حدس زد که تقلبی انجام شده است. این فرسایش در ‏خودروهای تویوتا و اغلب خودروهای رنو در کارکردهای بالاتر از صد هزار کیلومتر مشاهده می‌شود.‏

4. ‏مهم‌ترین نشانه‌های کم کردن کیلومتر بر روی اجزای بیرونی خودرو که البته باز هم باید توسط کارشناس خرید بررسی شوند، به این شرح ‏هستند: دیسک چرخ (در اغلب خودروها پیمایش بیش از 30 هزار کیلومتر دیسک چرخ ها را لبه‌دار و تیز می‌کند که تشخیص آن نیاز به ‏تجربه کارشناس دارد)، لاستیک‌ها (به طور معمول لاستیک‌ها بین 50 تا 60 هزار کیلومتر عمر دارند)، رادیاتور (زیرا در معرض برخورد باد و ‏حشرات است)، تغییر رنگ منبع و خروجی اگزوز (کارکرد زیاد، اغلب آثار سرخ شدن و گداختگی خاصی ایجاد می‌کند) و چندین نشانه دیگر ‏در هنگام آزمایش فنی مانند کیفیت روغن و تعمیرات موتور و همچنین نشانه‌های خاصی در تست سواری مانند سر و صداهای اضافی که در ‏مجموع برآیند این موارد به همراه بررسی سابقه حضور خودرو در نمایندگی‌های مجاز برای انجام سرویس‌های دوره‌ای، کارشناس را در حدس ‏احتمال وقوع دستکاری در عدد کیلومترشمار ماشین راهنمایی می‌کنند.‏

5. رأی کارشناسی خودرو در مورد دستکاری عدد کیلومتر‌شمار، تنها ارائه نظر بر اساس تجربه است و نمی‌توان به یقین در این باره حکم صادر کرد.‏‎ ‎