جستجو میان مقالات اتولتو

تست دیاگ و تفسیر آن

تست دیاگ چیست و چه کمکی به کارشناس در تشخیص معایب فنی یک خودرو می کند؟ مزایا و محدودیت های آن چیست؟ آیا می توان با تست دیاگ به کارکرد واقعی خودرو دست یافت؟

در این مقاله:


آخرین ویرایش: 21 دی 1400

قصد داریم در مورد دستگاه عیب‌یاب خودرو (به انگلیسی Diagnosis به معنی تشخیص) که به اختصار دیاگ نامیده می‌شود صحبت کنیم و به پرسش‌ها و ابهامات مهمی که برای بسیاری از مصرف‌کنندگان خودرو بوجود می‌آید پاسخ دهیم. پرسش‌هایی مانند این که این دستگاه چیست؟ چه کاری انجام می‌دهد؟ چگونه به کمک کارشناس خودرو می‌آید و آیا در تشخیص معایب فنی خودرو در واقع کارآیی دارد یا نه؟

 

خودروی کاربراتوری، راحت و ساده

در گذشته اغلب قطعات موتور خودروها مکانیکی عمل می‌کردند. به عنوان مثال دستگاهی در خودروها بود به نام کاربراتور که وظیفه داشت سوخت مورد نیاز موتور را در کلیه شرایط به نحوی آماده کند که موتور با بهترین شرایط ممکن کار کند. عامل اصلی کار کاربراتور ایجاد خلأ در روی مجرای خروج سوخت است. در خودروهایی که تقسیم سوخت و هوا از طریق کاربراتور انجام می‌شود، با دیدن نشانه‌هایی مانند بد استارت خوردن، دیر روشن شدن در هنگامی که موتور سرد است و یا خروج دود سیاه از اگزوز، کافی بود با خارج کردن کاربراتور و تنظیم دوباره آن که اغلب به سادگی انجام می‌شد، مشکل برطرف شود. در نتیجه عیب‌یابی قطعات مکانیکی ساده‌تر بود.

اما با پیشرفت تکنولوژی و از دهه 90 میلادی به بعد در خودروهای خارجی و اوایل دهه 80 شمسی به بعد در خودروهای تولید داخل، بسیاری از عملیات کنترلی در خودروها از سیستم‌های مکانیکی به سمت الکترونیکی شدن حرکت کرد. به عنوان مثال دستگاه انژکتور (تزریق کننده یا افشانک) که یک نازل برای تزریق سوخت، هوا و بخار آب تحت فشار می‌باشد، جای کاربراتور را گرفت و باعث شد بیش از ده سنسور (حسگر) مربوط به آن به خودرو اضافه شود. در نتیجه به دلیل پیچیدگی بیشتر، موضوع عیب‌یابی آن‌ها نیز شکل دیگری به خود گرفت زیرا دیگر نمی‌توان به صورت مستقیم قطعه معیوب را تشخیص داد. به همین ترتیب با برقی شدن بقیه لوازم یا کنترل آن‌ها توسط حسگرهای متعدد، نیاز بود تا یک پردازنده مرکزی نحوه تعامل آن‌ها با یکدیگر را بر اساس فرمان راننده و نیاز خودرو مدیریت کند. پس قطعه‌ای به نام Engine control unit که به اختصار به آن ECU یا کامپیوتر ماشین می‌گوییم به خودروها اضافه شد تا عملیات پردازش و تبادل داده و ذخیره‌سازی خطاها را انجام دهد. حال می‌توان با دسترسی به آن، اطلاعات خوبی از نحوه کارکرد قطعات و سنسورها یافته و بخش معیوب را پیدا کرد. در نتیجه دستگاه دیاگ بوجود آمد و زمینه استفاده گسترده از آن فراهم شد. ما در اصل برای عیب‌یابی خودرو، دیاگ را به ECU متصل می‌کنیم و از طریق یک برنامه کامپیوتری، داده‌های روی آن را می‌خوانیم که در ادامه مزایا و محدودیت‌های آن را شرح می‌دهیم.

 

انواع اطلاعات موجود در دیاگ

داده‌هایی که در ECU ذخیره می‌شوند، به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند که هر کدام کاربردهای خود را دارند.

  1. داده‌های پارامتری. اگر بخواهیم بدانیم که هر کدام از دستگاه‌های موتور در چه وضعیتی هستند و در حالت بهینه کار می‌کنند یا نه، داده پارامتری مربوط به آن را با دیاگ کنترل می‌کنیم. به عنوان مثال می‌توان فهمید دریچه گاز خودرو هم اکنون در زاویه 30 درجه کار می‌کند و یا این که سوزن انژکتور چه میزان پاشش سوخت انجام می‌دهد. کاربرد دیگر این داده‌ها مربوط به زمانی است که اطلاعاتی در مورد سابقه عملکرد لوازم ایمنی نیاز داشته باشیم. به عنوان مثال ممکن است کمربندهای پیش‌کشنده در گذشته به دلیل توقف ناگهانی خودرو، عمل کرده باشند که سابقه آن در دیاگ خود را نشان خواهد داد.
  2. داده‌های خطا. هنگامی که قطعه‌ای عملکرد مطلوب ندارد یا از حالت بهینه خارج شده باشد، در حافظه کامپیوتر به عنوان پیام خطا ثبت می‌شود. به عنوان مثال ممکن است سنسور دریچه گاز خراب شده باشد یا دریچه گاز در زاویه نامناسب عمل کند که خطای مربوط به آن در دیاگ خود را نشان خواهد داد و از طریق آن می‌توان به مشکل خودرو پی برد.

در نتیجه هدف از دیاگ زدن اول یافتن خرابی‌ها و خطاهای موجود در موتور و دوم کنترل کردن پارامترهای عملکردی سیستم است. به عنوان مثال ممکن است مصرف‌کننده‌ای چنین عنوان کند که خودرو شتاب همیشه را ندارد که مکانیک با کمک خطای روی دستگاه دیاگ می‌تواند به راحتی به مشکل که ممکن است از خرابی سوزن انژکتور باشد پی ببرد.

نکته: بسیاری از کارشناسان خودرو چنین ادعا می‌کنند که می‌توان از طریق دستگاه دیاگ کارکرد خودرو را به صورت قطعی کشف کرد و اگر دستکاری در عدد کیلومترشمار صورت گرفته باشد، می‌توان از طریق دیاگ زدن تقلب انجام شده را یافت. ما در مقاله تخمین کارکرد خودرو این موضوع را بررسی کرده‌ایم و پاسخ خلاصه آن این است که همیشه نمی‌توان از طریق دستگاه دیاگ به کارکرد واقعی خودرو دست یافت، زیرا استفاده از دیاگ در تشخیص کارکرد واقعی، شرایط خاصی دارد که اغلب مهیا نیست. در نتیجه عدد ثبت شده در کامپیوتر نمی‌تواند به تنهایی ملاک مناسبی برای تشخیص کاهش کارکرد ماشین باشد.

 

آیا همه دیاگ‌ها یکسان هستند؟

پاسخ خیر است. هرچه دستگاه دیاگ پیشرفته تر و به روز تر باشد، قابلیت تشخیص خطاهای بیشتر و به خصوص تعیین پارامترهای بیشتری را دارد و داده‌های مربوط به عملکرد هر قطعه را با دقت بالاتر نشان داده یا در قالب گرافیکی بهتری عرضه می‌کند.

 

اهمیت تفسیر تست دیاگ

تا اینجا چنین به نظر می‌آید که استفاده از دستگاه دیاگ بسیار ضروری است و هنگام کارشناسی خودرو در محل بخش جدانشدنی کار است. اما بهتر است بدانید بودن دستگاه دیاگ خوب است ولی کمک زیادی به روند تشخیص معایب فنی نمی کند، زیرا دیاگ یک دستگاه تعمیرگاهی است و مکانیک در تعمیرگاه پس از تشخیص عیب و تعمیر آن، دوباره جهت بررسی رفع کامل خطا از دیاگ استفاده می کند تا از برطرف شدن ایراد اطمینان یابد. به عنوان مثال در خطای مربوط به انژکتور، ممکن است سنسور اکسیژن در تست دیاگ خطا داشته باشد و چنین به نظر برسد که خراب شده و نیاز به تعویض دارد؛ اما در بسیاری از موارد دیده شده که تنها کانکتور سنسور شل شده است و تنها با یک بررسی ساده و نصب مجدد، به کار خود ادامه می دهد. پس تجربه مکانیک در یافتن عیب و رفع آن، بالاتر از استفاده تنها از دستگاه دیاگ است. چه بسا در مثالی که ذکر شد بسیاری از کارشناسان یا تعمیرکاران کم تجربه، بر اسس نتیجه دیاگ، حکم به تعویض سنسور کنند و هزینه اضافی به مالک یا خریدار تحمیل کنند.

استفاده از دیاگ در کارشناسی خودرو در محل تنها می تواند احتمالات معایب مشهود را برای کارشناس توضیح دهد

پس داشتن خطای دیاگ دلیل محکمی بر معیوب بودن قطعه یا سیستم فنی خاصی نیست. مثالی دیگر برای روشن شدن مطلب این است که ممکن است در نتیجه تست دیاگ خطای مقاومت ایربگ مشاهده شود. به طور معمول بعد از گذشت چند سال، مقاومت کیسه هوای ایمنی به دلیل تغییر مقاومت مدار، باید تعویض شود زیرا ممکن است در عملکرد ایربگ تأثیر منفی داشته باشد. تعویض مقاومت ایربگ از جمله هزینه های استهلاکی و سبک یک خودرو است و در برابر تعویض یونیت ایربگ، پیچیدگی و هزینه زیادی ندارد. پس در اینجا اگر تنها بر اساس تست دیاگ حکم به خرابی سیستم ایربگ ماشین داده شود، ممکن است به خطا رفته باشیم و حرف آخر را باید مکانیک در تعمیرگاه و با کمک ابزار مخصوص و صرف زمان کافی بزند.

 

بهترین کاربرد تست دیاگ

در بعضی از موارد قبل از تست دیاگ، چراغ چک خودرو روشن می شود و مالک یا فروشنده قصد دارد بداند که خطا ناشی از یک ایراد پُرهزینه است یا خیر. به عنوان مثال خطای سنسور موقعیت دریچه گاز اغلب با تعویض سنسور برطرف می شود و عیب مهمی نیست. اما اگر بر فرض خطای موجود مربوط به سنسور شماره دو باشد مسأله دیگر به این سادگی نیست. در بسیاری از موتورهای امروزی، دو سنسور اکسیژن وجود دارد: اولی قبل از کاتالیزور و دومی بعد از آن. وظیفه سنسور دوم، بررسی آلایندگی گازهای خروجی از کاتالیزور است و اگر آلایندگی آنها بیش از حد استاندارد باشد، به این معنی است که کاتالیزور توانایی کافی برای تمیز کردن گازهای خروجی از موتور را ندارد که به اصطلاح می گویند «کاتالیزور پُر شده است». هزینه تعویض کاتالیزور برای خودروهای با قیمت متوسط و بالاتر، مبلغ قابل توجهی است.

از دیگر کاربردهای خوب دیاگ زدن در هنگام بررسی آپشن های پیچیده خودروهای لوکس است. به عنوان مثال در اغلب خودروهای مرسدس بنز مدل بالا، سنسور زنون چرخشی چراغ های جلو و گرمکن شیشه جلو، کامپیوتر مربوط به خود را دارند که با دستگاه دیاگ مناسب، می توان صحت عملکرد این قطعات گران قیمت را نیز بررسی نمود.

 

محدودیت های دیاگ زدن

اما استفاده از دیاگ نقاط ضعفی هم دارد که اغلب مربوط به تشخیص خطاهای ناپایدار است. خطاهای موجود بر روی ECU به دو دسته کلی پایدار و ناپایدار تقسیم می شوند. خطاهای ناپایدار ممکن است به دلایل مختلف مانند خرابی قطعه و یا ارسال داده اشتباه ایجاد شده باشند و اگر چه می توان با کمک دستگاه دیاگ، این خطاها را برطرف نمود، اما ممکن است به فاصله کمی پس از پاک شدن و تا یک روز پس از کارکرد خودرو دوباره ظاهر شوند. در این حالت می توان چنین استنباط نمود که این خطا پایدار است و باید مورد بررسی قرار گیرد. در نتیجه تنها با پاک شدن خطا در محل نمی توان حکم به بی اهمیت بودن آن خطا داد و باید دوباره تست دیاگ انجام شود.

در نهایت برای جمع بندی باید چنین گفت که استفاده از تست دیاگ در محل، اگر چه اطلاعات خوبی از عملکرد سنسورهای الکترونیکی و سابقه پارامترهای حساس موتور و گیربکس به کارشناس ارائه می کند، اما تحلیل و تفسیر آن تنها در توان یک کارشناس ماهر است و همچنین این مطلب که برای نظر نهایی در مورد این که آیا قطعاتی از خودرو معیوب هست یا نه، باید به مکانیک مراجعه نمود و خطاهای موجود را به شکل فیزیکی بررسی کرد یا حتی در بسیاری از موارد لازم است تا یک قطعه سالم که در اصطلاح به آن «تِستی» می گویند، توسط مکانیک به جای قطعه اصلی موجود بر روی خودرو بسته شده و دوباره تست دیاگ انجام شود تا مکانیک بتواند در مورد تعویض قطعات یا تعمیرات مورد نیاز نظر دهد. در واقع تست دیاگ در محل تنها سرنخی برای بررسی مفصل در تعمیرگاه است.

 

تولید محتوا: محمد جواد صبور